Ehiza Espezieak: Mendi Untxia (Oryctolagus cuniculus)

Mendi untxia Iberiar penintsulan jatorria duen espeziea da eta bertatik datoz gaur egungo etxeko untxi arraza guztiak. Gainera, arriskuan dauden espezien dietako funtsezko parte bihurtu da, hala nola arrano inperiala eta Iberiar lintzearena. Era berean, ehiza txikiaren harrapakin gogokoena da.

Interesgarria da jakitea ere, bere garrantzia gorabehera, ez zela beti animalia desiragarri eta erabilera zinegetikokoa kontsideratu. Bere ugaritasunagatik beragatik, izurrite gisa ikusi zen, harrapaketa kupo mugagabeekin borrokatu behar zena.

Gauza asko aldatu dira gaur egun, eta hauek dira espezie honi buruz jakin beharreko puntu batzuk:

Identifikazioa

Mendi untxia tamaina ertaineko ugaztuna da, 900 eta 1500 gramo arteko pisua duena, bere azpi espeziearen arabera. Bere ilea uniformea eta grisaxka kolorekoa da gorputzean, sabelaldean zuriska tonua duen bitartean.

Bere ezaugarri nabarmenen artean, belarri handiak ditu, eta buztan txiki zuria, bizkarraldea izan ezik. Begi beltz handiak nabarmentzen dira. Ikusmen eta entzumen bikaina dituzte, harrapariak detektatzea ahalbidetzen diena beharrezkoa denean.

Aurreko hankak txikiak izan daitezke, baina ezin hobeto egokituta daude lurra hondeatzeko. Aldiz, atzeko hankak jauzi egiteko eta azkar korrika egiteko egokituta daude ibilbide laburretan babesa bilatuz.

Beren gordelekuen inguruan bizi dira, hauek lur bigunetan hondeaturik daudelarik. Arraroa da mendi untxi bat bere gordelekutik urrun joatea, kontrakoa. Ia ez dira haietatik urruntzen. Edozein arrisku entzutean, maiz ibiltzen diren bideetatik atzera egingo dute. Animalia krepuskularrak dira, eta egunez beren gordelekuen inguruan eguzkitan egoten dira edo etzalekuetan kamuflatzen dira.

Beste datu bitxi bat da emeak eta arrak oso antzekoak direla, ez dago dimorfismo sexual nabarmenik. Ia ezinezkoa da urrunetik zeintzuk diren arrak edo emeak zehaztea, eskuetan izan ezean. Hurbiletik sexuen arteko bereizketa egin daiteke kanpoko organo genitalak aztertuz eta zona honetan presio arina aplikatuz.

Adinei dagokienez, gazteak helduetatik bereizten dira, tamaina eta pisuagatik. Era berean, aurreko hanketan alboetako handitze txiki batengatik egiten da, untxiaren bizitzako 9 hilabete arte irauten duena. Mendi untxi bat itsu eta ilerik gabe jaiotzen da, eta begiak irekitzen eta ilea estaltzen hasten da jaio eta 10 egunetara.

Banaketa eta habitata

Aipatu den bezala, mendi untxia Iberiar penintsulan sortu zen, eta hemendik Europa osora, Australiara eta Amerikako hainbat guneetara zabaldu da. Ohikoa da zona hauetan aurkitzea, historian zehar modu ezberdinetan erregulatu dute beren populazioa.

Mendi untxiek egokitzapen ona dute, horregatik espezie honen habitata oso anitza da. Leku ezberdinetan bizi daitezke, mendien goi aldeak edo hezeguneak izan ezik. Ekotono guneak nahiago dituzte, non babes guneak eta elikadura guneak gertu izan ditzaketen.

Animalia belarjalea denez, bere elikadura landare espezie ezberdinez osatuta dago, baita haziak, sustraiak, belarrak, hostoak, fruituak eta loreak ere.

Lurralde-espezie soziala da, ar eta emeen artean independentea den antolaketa hierarkizatuarekin. Ar oso menperatzaileak daude, baina baita eme menperatzaileak ere, horrek kolonia gizarte-sare konplexu bihurtzen du.

Zereginak banatzen dira indibiduo batzuk atseden hartu ahal izateko, beste batzuk elikatu eta beste batzuk gordelekua zaindu. Hau guztia beraien artean komunikazio eraginkorra mantentzen duten bitartean. Emeak ugalketaz, elikaduraz eta gordelekuak prestatzeaz arduratzen dira. Ar menperatzaileak beren lurraldea zaindu eta defendatzeaz.

Ohikoena da populazio naturaletan bi sexuak orekatuta egotea kopuruan. Nahiz eta emeen aldeko joera txiki bat egon. Hala ere, joera hau alda daiteke ehizaren presioaren edo harrapakarien kontrolaren arabera, arrak proportzio handiagoan ehizatzen baitira eta eme gehiago hiltzen baitira ugalketa garaietan.

Ugalketa

Mendi untxia erraz ugal daiteke urteko zati gehienean zehar baldintza klimatiko onak eta beharrezko elikagaiak eskura baditu. Horregatik, bere ugalketa garaia elikagai berdea nahikoa dagoen hilabeteetara jotzeko joera du.

"r estratega" izeneko espeziea da, hau da, bere ugalketa tasa altua da eta kume kopuru handia sortzen du. Emeen haurdunaldi aldia 30-31 egunekoa besterik ez da. Hauek igarota, untxikumeak jaiotzen dira lurpean, beren gordelekuetan.

Edoskitze aldia 30 egun inguru irauten duen arren, 20 egunetatik kanpora atera daitezke eta aktiboagoak izaten hasi. Baita edoskitzeaz gain beste elikagai batzuk jaten ere.

Estimatzen da eme batek urtean 3-5 ume-aldi izaten dituela, eta 3-4 kume ume-aldi bakoitzeko. Eme bat 3 hilabeterekin has daiteke ugaltzen.

Aprobetxamendu zinegetikoa

Mendi untxia ehiza txikiaren pieza nagusitzat hartzen da Espainian. Bere ehiza urrian hasten da, itxitura-aldiak abendu edo urtarrilean amaitzen direnean. Ehiza mota gehienetarako balio dute, gehien praktikatzen direnak izanik, jauzi ehiza, eskuz, itxarotez, hudoarekin eta udako deuseztapena.

Baina ezin da ahaztu ehiza modalitate baimenduak aldatu egingo direla Autonomia Erkidegoen arabera. Guztietan baimenduta dago eskuzko ehiza eta jauzika, eta soilik laborantzei kalteak frogatzen badira, hudoarekin ehiza.

Deuseztapena tradizionalki baimenduta zegoen penintsulako hegoaldean eta Balear Uharteetan, hala ere, mixomatosia agertu zenean, bere eraginkortasuna zalantzan jartzen hasi zen untxiaren populazioetan kalte handia eragiten duelako ugalketan, une kritikoa baita berarentzat.

Nahiz eta espezie honek duen ugalketa eta egokitzapen erraztasunak ehiza txikiko zaleentzat harrapakin gogokoena bihurtu duen, zentzuzkoa da kontuan hartzea nola izan den eragina bere populazioan urteetan zehar.

Bere habitataren galera, kalitate txarreko granjako untxien askatze arduragabea eta ikuspegi okerreko kudeaketa zinegetikoa, bere populazio joera murriztu dute. Ehiza txikian duen garrantziagatik, ehiztariek aztertu beharreko faktore interesgarriak dira.